Panpacific University North Philippines
Lunsod
ng Urdaneta
Lalawigan
ng Pangasinan
Unang
Semestre Taong-Panuruan 2014-2015
ELEMENTO NG ISANG DULA
1. Tauhan
-pinakamahalagang elemento ng isang dula dahil ang tauhan
ang gumaganap sa mga pelikula, maikling-kwento, teatro atbp.
ü
Tatlong Aspekto ng Tauhan
a.pisikal nitong
katangian tulad ng edad, taas, postura, hitsura atbp.
b.kalagayan
nitong panlipunan
tulad ng mayaman
o mahirap o tama lamang, mga hilig tulad ng isport, palabasa ba? o
nangungulekta ba ng kung anu-ano? atbp.
c.sikolohikal
nitong kalagayan
tulad ng temperamento kung masayahin ba?
malungkutin? mapag-isa? mahiyain atbp.
2. Taunggalian -ang
kontradiksyon ng dula. Ito ang pinakapuso ng isang kwento. Dito umiikot ang
paksa o istorya. Kung walang tunggalian walang kwento.
ü
Tatlong Uri ng Tunggalian
a.pisikal/eksternal
na tunggalian
kung nakikita
ang dalawang puwersang magkalaban na nag-aabot ng harap-harapan, nang katawan
sa katawan
b.salita na
tunggalian
kung naririnig
ang berbal na pag-uusigan sa paghaharap ng dalawang magkalabang puwersa ang
pagsasalitaan ang pinapangyayari
c.tahimik/internal/sikolohikal/mental
na tunggalian
kung ito’y nasa
isip lamang ng tauhan na karaniwang ipinaparamdam sa pamamagitan ng mga
ekspresyon ng mukha at kumpas
ü
Galaw/daloy ng Tunggalian
a.static – di
gumagalaw
b.patalun-talon
na paglalaban
c.umuunlad ng
dahan-dahan ang kumplikasyon
ü
Bukal na Tunggalian
a.tao vs kapwa o
lipunan
b.tao vs
kalikasan at hayop
c.tao vs. sarili
ü
Pagtatapos ng Tunggalian
a.talo – panalo
b.patas – tabla
c.kompromiso
3. Banghay -isang kwento rin ng dula.
Isang kuwentong binubuo ng mga pangyayari. Ang mga pangyayari ay
magkakawing/magkakaugnay at ang mga ito’y lumalakad o umuunlad umpisang simula
pagitna hanggang sa matapos.
ü
Dalawang Paraan sa
pagpapaunlad ng banghay
- linear o tradisyunal o kumbensyunal Prediktable
ang linear na banghay na diretsong nag-uumpisa sa SIMULA –tuloy sa GITNA –
at humahangga sa WAKAS. Pinakakaraniwang ayos ito sa pagpapaunlad ng mga
pangyayari sa mga kuwentong-Pinoy, kaya magkaminsan nakakawalang-gana
dahil napag-aalaman agad ang mga sumusunod na eksena.
b.
sirkular o paikut-ikot Pinag-iisip at kapana-panabik
ang ikot ng mga pangyayari. Maaaring magsimula sa tinatawag na in media res o
sa GITNA balik sa SIMULA tuloy sa WAKAS, o di naman kaya’y sa WAKAS magsimula,
tuloy sa banding GITNA, saka babalik sa SIMULA at uulitin ang WAKAS.
Mga Sangkap ng Dula
- Dramatikong Kumbensyon
Alam natin na ang dula ay manipestasyon ng di
totoo, ngunit isang artipisyal na representasyon ng buhay ng tao. Hinihingi ng
dula sa manonood ang pagtanggap at pagsunod sa mga tuntunin ng palabas.
- Kuwento sa Dula
Ang kuwento na nakabatay sa dula ay maaaring
bungang isip lamang o hango sa totoong karanasan. Sa kasalukuyan may mga
pagkakataon na ang isang maikling katha o kaya ay nobela ay maaaring pagbatayan
o paghanguan ng isang dula. Mayroon din namang mga pagkakataon na ang isang
orihinal na dula, maikling katha o kaya ay nobela ay nagiging batayan ng
pelikula o kaya dulang pantelebisyon.
Sa ilalim ng elementong ito ng dula ay nabibilang
ang mga sumnusunod na aspekto:
a.
Diyalogo
o Kilos
Ang dramatikong diyalogo ay masining, pili at
pinatitindi batay sa sitwasyon. Ito ay nag-iiba-iba batay sa kung ikaw ay
nagpapaliwanag, naglalarawan, naglalahad o nagmamakatuwid kaya. Di dapat kalig-taan
ang pagiging natural sa pagsasalita ng tauhan. Ang pagsasalita ay may sariling
katangian - tinig, bigkas, diin, bilis, lawak at iba pa.
b.
Banghay
Ang masining na pagkakasunud-sunod ng magkakaugnay
na pangyayari sa dula ang tinutukoy na banghay. Ang paigting nang pag-igting na
mga pangyayari na siyang tinatawag na tunggalian ang siyang nagpapaganda sa
isang dula.
- Tauhan
Pinakamahalagang elemento ng dula. Ang mga tauhan
ang siyang nagbibigay-buhay sa mga iniisp at niloloob ng manunulat. Sa kanilang
pagsasalita lumilitaw ang mga butil na kaisipang ibig palutangin ng sumulat. At
sa kanila namang kilos naipadarama ang damdamin at saloobin.
- Kahulugan ng dula
Ang pinal na kahulugan ng dula ay ang bunga nito sa
kabuuan o total na impresyon. Ito’y tumutukoy sa resulta o kinalabasan ng dula.
Ang mensahe o kaisipang naitanim nito sa puso at isipan ng mga manonood.
PAGHAHATOL NG
ISANG DULA
Sa paghatol ng isang dula ay may apat na criteria na nagsisilbing
pamantayan sa pagsusuring gagawin sa isa sa mga dula-dulaang ipinaloob. Ito ay
ang mga:
¨ Pagkakabalangkas ng Banghay
¨ Makabuluhang Pagpapahayag ng Paksa
¨ Pagkakalikha ng mga tauhan
¨ Pagkamalikhain
I. Ang Pagbabalangkas ng Banghay
¨ Ang banghay ay parang tao na may dalawang sangkap:
katawan at kaluluwa.
¡ katawan
¨ Para magkaroon
ng kaisahang porma ay kinakailangang mabuo nang naaayon sa masining na
pagsasaayos ng mga bahagi:
¡ eksposisyon o ang panimulang sitwasyon
¡ pahiwatig o ang tahasan o di tahasang babala o
hamon na magpapakinita sa puwersa o panganib o balakid na masusuong.
¡ komplikasyon
¡ kasukdulan
¡ kakalasan
¡ kaluluwa
Ang banghay na matagal nang tinutukoy ni Aristotle
ay puwersang nagpapatakbo o nagpapakilos sa mga pangyayaring nilahad sa iskrip
¡ sa direksyon ng taga-iskrip
¡ diyalogo ng tauhan
¡ pahiwatig o iniisip na saloobin o isasagawa ng mga
tauhan
Sanggunian:
Arrogante, Jose A. 2002. Pagpapahalagang Sining sa
Filipino. Manila City: National Book Store, Inc.
Sanggunian:
Belvez, Paz M. et. al. 1994. Wika at Panitikan.
Quezon City: Rex Printing Company, Inc.
Inihanda ni:
CABURNAY,MARY
JANE B