DULA

Panpacific University North Philippines

Lunsod ng Urdaneta

Lalawigan ng Pangasinan

Unang Semestre Taong-Panuruan 2014-2015

ELEMENTO NG ISANG DULA

1. Tauhan

-pinakamahalagang elemento ng isang dula dahil ang tauhan ang gumaganap sa mga pelikula, maikling-kwento, teatro atbp.

ü  Tatlong Aspekto ng Tauhan

a.pisikal nitong katangian tulad ng edad, taas, postura, hitsura atbp.

b.kalagayan nitong panlipunan

tulad ng mayaman o mahirap o tama lamang, mga hilig tulad ng isport, palabasa ba? o nangungulekta ba ng kung anu-ano? atbp.

c.sikolohikal nitong kalagayan

tulad ng temperamento kung masayahin ba? malungkutin? mapag-isa? mahiyain atbp.

2. Taunggalian                                                                                                                                -ang kontradiksyon ng dula. Ito ang pinakapuso ng isang kwento. Dito umiikot ang paksa o istorya. Kung walang tunggalian walang kwento.

ü  Tatlong Uri ng Tunggalian

a.pisikal/eksternal na tunggalian

kung nakikita ang dalawang puwersang magkalaban na nag-aabot ng harap-harapan, nang katawan sa katawan

b.salita na tunggalian

kung naririnig ang berbal na pag-uusigan sa paghaharap ng dalawang magkalabang puwersa ang pagsasalitaan ang pinapangyayari

c.tahimik/internal/sikolohikal/mental na tunggalian

kung ito’y nasa isip lamang ng tauhan na karaniwang ipinaparamdam sa pamamagitan ng mga ekspresyon ng mukha at kumpas

ü  Galaw/daloy ng Tunggalian

a.static – di gumagalaw

b.patalun-talon na paglalaban

c.umuunlad ng dahan-dahan ang kumplikasyon

ü  Bukal na Tunggalian

a.tao vs kapwa o lipunan

b.tao vs kalikasan at hayop

c.tao vs. sarili

ü  Pagtatapos ng  Tunggalian

a.talo – panalo

b.patas – tabla

c.kompromiso

3. Banghay                                                                                                                           -isang kwento rin ng dula. Isang kuwentong binubuo ng mga pangyayari. Ang mga pangyayari ay magkakawing/magkakaugnay at ang mga ito’y lumalakad o umuunlad umpisang simula pagitna hanggang sa matapos.

ü  Dalawang Paraan sa pagpapaunlad ng banghay

1. linear o tradisyunal o kumbensyunal                                                         Prediktable ang linear na banghay na diretsong nag-uumpisa sa SIMULA –tuloy sa GITNA – at humahangga sa WAKAS. Pinakakaraniwang ayos ito sa pagpapaunlad ng mga pangyayari sa mga kuwentong-Pinoy, kaya magkaminsan nakakawalang-gana dahil napag-aalaman agad ang mga sumusunod na eksena.

b. sirkular o paikut-ikot                                                                                                                          Pinag-iisip at kapana-panabik ang ikot ng mga pangyayari. Maaaring magsimula sa tinatawag na in media res o sa GITNA balik sa SIMULA tuloy sa WAKAS, o di naman kaya’y sa WAKAS magsimula, tuloy sa banding GITNA, saka babalik sa SIMULA at uulitin ang WAKAS.

Mga Sangkap ng Dula

1. Dramatikong Kumbensyon

Alam natin na ang dula ay manipestasyon ng di totoo, ngunit isang artipisyal na representasyon ng buhay ng tao. Hinihingi ng dula sa manonood ang pagtanggap at pagsunod sa mga tuntunin ng palabas.

2. Kuwento sa Dula

Ang kuwento na nakabatay sa dula ay maaaring bungang isip lamang o hango sa totoong karanasan. Sa kasalukuyan may mga pagkakataon na ang isang maikling katha o kaya ay nobela ay maaaring pagbatayan o paghanguan ng isang dula. Mayroon din namang mga pagkakataon na ang isang orihinal na dula, maikling katha o kaya ay nobela ay nagiging batayan ng pelikula o kaya dulang pantelebisyon.

Sa ilalim ng elementong ito ng dula ay nabibilang ang mga sumnusunod na aspekto:

a.     Diyalogo o Kilos

Ang dramatikong diyalogo ay masining, pili at pinatitindi batay sa sitwasyon. Ito ay nag-iiba-iba batay sa kung ikaw ay nagpapaliwanag, naglalarawan, naglalahad o nagmamakatuwid kaya. Di dapat kalig-taan ang pagiging natural sa pagsasalita ng tauhan. Ang pagsasalita ay may sariling katangian - tinig, bigkas, diin, bilis, lawak at iba pa.

b.     Banghay

Ang masining na pagkakasunud-sunod ng magkakaugnay na pangyayari sa dula ang tinutukoy na banghay. Ang paigting nang pag-igting na mga pangyayari na siyang tinatawag na tunggalian ang siyang nagpapaganda sa isang dula.

3. Tauhan

Pinakamahalagang elemento ng dula. Ang mga tauhan ang siyang nagbibigay-buhay sa mga iniisp at niloloob ng manunulat. Sa kanilang pagsasalita lumilitaw ang mga butil na kaisipang ibig palutangin ng sumulat. At sa kanila namang kilos naipadarama ang damdamin at saloobin.

4. Kahulugan ng dula

Ang pinal na kahulugan ng dula ay ang bunga nito sa kabuuan o total na impresyon. Ito’y tumutukoy sa resulta o kinalabasan ng dula. Ang mensahe o kaisipang naitanim nito sa puso at isipan ng mga manonood.

PAGHAHATOL NG ISANG DULA

Sa paghatol ng isang dula ay may apat na criteria na nagsisilbing pamantayan sa pagsusuring gagawin sa isa sa mga dula-dulaang ipinaloob. Ito ay ang mga:

¨  Pagkakabalangkas ng Banghay

¨  Makabuluhang Pagpapahayag ng Paksa

¨  Pagkakalikha ng mga tauhan

¨  Pagkamalikhain

I. Ang Pagbabalangkas ng Banghay

 

¨  Ang banghay ay parang tao na may dalawang sangkap: katawan at kaluluwa.

 

¡  katawan

¨  Para magkaroon  ng kaisahang porma ay kinakailangang mabuo nang naaayon sa masining na pagsasaayos ng mga bahagi:

 

¡  eksposisyon o ang panimulang sitwasyon

¡  pahiwatig o ang tahasan o di tahasang babala o hamon na magpapakinita sa puwersa o panganib o balakid na masusuong.

¡  komplikasyon

¡  kasukdulan

¡  kakalasan

¡  kaluluwa

Ang banghay na matagal nang tinutukoy ni Aristotle ay puwersang nagpapatakbo o nagpapakilos sa mga pangyayaring nilahad sa iskrip

 

¡  sa direksyon ng taga-iskrip

¡  diyalogo ng tauhan

¡  pahiwatig o iniisip na saloobin o isasagawa ng mga tauhan

           

Sanggunian:

Arrogante, Jose A. 2002. Pagpapahalagang Sining sa Filipino. Manila City: National Book Store, Inc.

Sanggunian:

Belvez, Paz M. et. al. 1994. Wika at Panitikan. Quezon City: Rex Printing Company, Inc.

Inihanda ni:

CABURNAY,MARY JANE B